Η άνοιξη του νου και το ίντερνετ
Ίσως δεν χρειαζόταν να παρακολουθήσω μια ομιλία ακόμα στο TED για να επιβεβαιώσω την κοινή (όλων μας) γνώμη ότι στο ίντερνετ περπατάμε στ'αγκάθια απροστάτευτοι και γυμνοί, αλλά μιας και το είδα, θα σας πω για την σημασία της ευγενούς παρακολούθησης του κάθε enter μας, για να ξέρουμε και που οδηγεί.
Κάθε enter αλλάζει την πρώτη σελίδα της μηχανής αναζήτησης, και προσαρμόζεται ανάλογα με τον χρήστη. Που σημαίνει ότι αν εγώ "χτυπάω" και θέλω ενημέρωση από επαναστατικά λινκ, όταν γράψω την λέξη «Αίγυπτος», θα μου δώσει λινκ που συσχετίζουν την Αίγυπτο με επανάσταση. Αν αντιθέτως συνήθως αναζητώ φυσιολατρικά λινκ, θα μου προτείνει σελίδες για την χώρα της Αιγύπτου με τοπία και άλλες τέτοιες πληροφορίες.
Τι σημαίνει αυτό τώρα. Σημαίνει ότι είμαι που είμαι μόνη εγώ και ο υπολογιστής μου, η ματιά μου προς τα έξω (θυμόσαστε που λέγαμε πως το ίντερνετ είναι ένα ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο;), θα βγαίνει από παράθυρο συγκεκριμένου μεγέθους, που συνεχώς θα στενεύει, μέχρι που θα μου δείχνει μόνο όσα εγώ του έμαθα από την μηχανή αναζήτησης ότι προτιμώ. Και κάπως έτσι, θα επιβεβαιώνουμε ότι ο κόσμος είναι καταπώς τον φανταστήκαμε ότι είναι.
Παρόμοια κινείται και το φβ. Που αν δει ότι σου αρέσει η φωτογραφία, σου προτείνει σελίδες με φωτογραφίες, και αν σου αρέσει η γκρίνια, ιδιωτική ή πολιτική, σελίδες που έχουν υψηλή πιθανότητα επίσης να σου αρέσουν.
Οι εταιρείες δίνουν πολλά χρήματα για να μάθουν τις προτιμήσεις μας. Πάνω σε αυτές θα κινηθεί και η διαφήμισή τους, προσωποποιημένη και επιτυχής.
Πριν χρόνια, είχα ανοιχτό το σκάι, και άκουγα ειδήσεις. Σε διπλανό παράθυρο αναζήτησα αεροπορικές πτήσεις για Στοκχόλμη, και μάλιστα μπήκα σε δύο εταιρείες για να δω τιμές. Πόσο πήρε; 2 λεπτά;
Επιστρέφω στο παράθυρο του σκάι, για να δω εικόνα (ναι, η βουλή ήταν), και επάνω (εκεί που τρέχουν διάφορα), μου εμφανίστηκε διαφήμιση που έλεγε «θέλετε να ταξιδέψετε στην Σουηδία; Φτηνά εισιτήρια εδώ» και έδινε λινκ ενός ταξιδιωτικού γραφείου.
Τρομοκρατημένη τότε, πήγα και έσβησα τον λογαριασμό μου στην google, νομίζοντας ότι αυτή φταίει. Όχι, η IP μου φταίει, αυτήν βλέπουν τι κάνει, όλες οι μηχανές αναζήτησης…
Για εμένα το αίτημα να κυκλοφορούμε ανώνυμα στο διαδίκτυο, έχει και ένα ρίσκο, ότι η ανωνυμία είναι ο καλύτερος φερετζές της ασυδοσίας. Άρα θα προτιμούσα σαν αίτημα να έχω την υπεύθυνη πλοήγησή μου, που στην πρώτη σελίδα θα βλέπω όλες τις γνώμες και τις πηγές, χωρίς φίλτρα που χαϊδεύουν τις απόψεις μου, για να αποφασίσω ποια αλήθεια επιλέγω.
Παλιά διαβάζαμε όλες τις εφημερίδες, για να βγάλουμε τον μέσο όρο της πληροφορίας. Τώρα η πληροφορία, ποτέ δεν είναι πληροφορία σκέτη. Έχει πάντα την ερμηνεία, σε κάθε λέξη της, και περνά είτε έμμεσα είτε άμεσα στο πετσί της γνώμης μας, επιβεβαιώνοντας την ήδη υπάρχουσα. Και εδώ, βοηθά η εξατομίκευση πληροφοριών, που μας προσφέρουν οι μηχανές αναζήτησης.
Φανταστείτε κάτι. Αν όλοι οι φίλοι σας ήταν και ομοιδεάτες σας, και κανένας άλλος, δεν θα φτάνατε στην παράλογη ιδέα ότι όλος ο κόσμος είναι όπως εσείς;
Διευρύνετε τώρα τον ορίζοντα. Αν η μηχανή αναζήτησης, σε κάθε μου ανεύρεση, εκπαιδεύεται και μου δίνει μόνο όσα μου αρέσουν, δεν στενεύουν οι ορίζοντες της ορατής ερμηνείας μιας πληροφορίας;
Με τούτα όλα θέλω να πω, πως το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο ασύστολος όγκος των πληροφοριών που δεχόμαστε (και δεν έχουμε χρόνο για επεξεργασία και κρίση), δεν είναι ότι μαθαίνουμε σε μία πολυξερία που περνά επιδερμικά στις παρυφές του μετωπιαίου μας –ή και βαθιά στον ερπετοειδή μας, είναι που ακόμα και αυτός ο τεράστιος όγκος, είναι εξατομικευμένος.
Κάποτε ψάχναμε με έναν φίλο μία πληροφορία. «Η τρίτη επιλογή είναι», μου είπε με σιγουριά που δεν σήκωνε αντίλογο (μιλούσαμε στο τηλέφωνο). Ποια Τρίτη και ποια Τετάρτη και ποια Παρασκευή ήταν η απάντησή μου –γιατί ήδη από τότε (και πολύ πριν μας ενημερώσουν για την προσωποποίηση των αναζητήσεων) το είχα δει καλά το έργο, ότι η πρώτη σελίδα του καθενός διαφέρει από του άλλου.
Εκείνο που δεν ήξερα, και δεν είχα αναλογιστεί, είναι ότι προϊούσης της εκπαίδευσης των μηχανών αναζήτησης από εμάς, θα φτάναμε να χτυπάμε το όνομα μίας χώρας, και η πρώτη σελίδα μας να δείχνει λουλουδάκια (ενώ εκεί γίνεται πόλεμος), ή θα μας δείχνει και την ακρίδα που πηδάει επαναστατικά (ενώ ούτε ρουθούνι ακρίδας δεν οσμίζεται κάποια επανάσταση).
Λύση δεν έχω, αυτά τα ξέρουν οι ειδικοί (περί ασφαλών μηχανών αναζήτησης), ως εδώ ξέρω και ως εδώ μιλώ, για να σας πω ότι εκτός από του να μην πιστεύετε τις ιδέες σας (δικά σας δημιουργήματα είναι όλες οι ερμηνείες του κόσμου και απλά βρίσκετε και πέντε σοφούς που συμφωνούν και «δένει» η θεωρία σας περί κόσμου), μην πιστεύετε και την πρώτη σελίδα σας.
Ναι, το ίντερνετ δεν είναι μόνο το φβ (παρ΄όλα αυτά, έρευνες δείχνουν ότι, από το 60% των χρηστών του διαδικτύου είναι μέλη διαδικτυακών κοινοτήτων, και ότι οι μισοί από αυτούς ενημερώνονται από τις κοινότητες για το τι συμβαίνει στον κόσμο –άρα δημιουργούμε και δεύτερη πλαστή πραγματικότητα, αν «ακολουθούμε» ομοϊδεάτες ανθρώπους και σελίδες). Αλλά και που δεν είναι ίντερνετ το φβ, κάνουμε εμείς το διαδίκτυο -άθελα πάντα- «το δικό μας σπίτι στο λιβάδι», εκπαιδέυοντάς το να μας δείχνει μόνο τα λουλουδάκια που μεγαλώνουν (και επιβεβαιώνουν τις υπάρχουσες ιδέες μας) στον κήπο του νου μας.
Λυπάμαι για τα «κακά» νέα, υπάρχουν όμως και καλύτερα, η Άνοιξη έξω φουντώνει, και η πληροφορία της είναι κάπου έξω και μακριά από το διαδίκτυο, που ενώ μας φέρνει κοντά, μας κρατά μακριά και απ΄όσα οι αισθήσεις μας μόνο -και μοναδικά, στον πραγματικό κόσμο, καλούνται να κάνουν τα δικά τους υπέροχα λάθη.
Καλή Άνοιξη εύχομαι, διαδικτυακά πάντα, γιατί δύσκολο να γίνεις αναχωρητής, θα χάσω διασύνδεση με ανθρώπους από πολλά μέρη του κόσμου και δεν το θέλω. Αλλά θέλω και να ξέρω με τι παίζω, σαν διαβαίνω τις διαδικτυακές γέφυρες για να τους συναντήσω –αυτούς και τις πληροφορίες, επιστημονικές και μη, που τόσο αγαπώ… Καλή άνοιξη εύχομαι και στις πρώτες μας σελίδες, που ωφελεί τις πληροφορίες και ως εποχή κάνει καλό και στον νου!
Σταυρούλα Πανοπούλου 4.2014
ΥΓ. Αν σας ενδιαφέρουν αυτά τα θέματα, δύο ενδιαφέρουσες διαδικτυακές πηγές είναι οι σχετικές ομιλίες στο TED: http://www.ted.com/topics/Internet, και οι έγκυρες ομιλίες της Ειρήνης Βουτσκόγλου στην σελίδα της: https://www.youtube.com/user/grdiva
