Σελίδες

Οι ιστορίες μας, για τις γιορτές





Οι ιστορίες μας, για τις γιορτές

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, ζούμε την πρόκληση να ξαναδούμε τον κόσμο με νέα δικά μας μάτια. Ξέρετε, συνηθίζουμε αυτά που κοιτάμε και δεν τα βλέπουμε, είναι σχεδόν σαν να μην υπάρχουν. Αποκομμένοι από τον κοινωνικό ιστό και αποσυνδεδεμένοι από εμάς τους ίδιους, εντός μας. Κι όμως. Παραδοσιακά, αυτό ανατρέπεται στις γιορτές που εμείς δημιουργήσαμε για να έχουμε μία ακόμα ευκαιρία, να είμαστε ανθρώπινοι και άνθρωποι, και για εμάς και για τους άλλους.
Άλλες σκέψεις, όπως η ινδιάνικη που έφερα σε προηγούμενη δημοσίευση, ή οι ανατολικές που δεν έφερα αλλά έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθημερινά μέσα από τους μύθους τους, αναφέρονται στην στενή και αδιαχώριστη σχέση του κάθε ανθρώπου με το ανθρώπινο σύνολο.
Άκουσα κάπου, σε οικονομική συζήτηση, περί «γιαπωνέζικου μοντέλου», ρώτησα λεπτομέρειες, γιατί ήταν λίγο υποτιμητικός ο τρόπος της αναφοράς. Ακόμα και σήμερα, στην ανατολική σκέψη η αναφορά των μελών μιας ομάδας, είναι η ομάδα. Σε αντίθεση με την δυτική σκέψη, που το άτομο ανταγωνίζεται να ξεχωρίσει, και είναι άξιο μόνο αν ξεχωρίσει από την ομάδα, δίνοντας κέρδος στην ομάδα με το ιδιαίτερο έργο του, αλλά και επωμιζόμενο προσωπικά κάθε αποτυχία, που όταν συμβεί, απλά τον διώχνουν από την ομάδα. Τι είδους ομάδες φτιάχνει η δυτική κουλτούρα; Συνάθροιση ατόμων με κοινό στόχο, με τον στόχο να είναι ο μόνος στόχος;
Μίλησα για οικονομία, θα μπορούσα να μιλήσω και για κάθε σύμπραξη των ανθρώπων, που άσχετα με τα επίθετα και τα «συν-» που θα προσθέσουμε στους κατηγορηματικούς της προσδιορισμούς, πολύ μακριά από την ανθρώπινη συνύπαρξη στέκονται, είδωλό της δείχνουν, και μας μαθαίνουν να είμαστε μόνοι, με την ατομικότητα θελκτική σαν να ήταν ο σκοπός της δημιουργίας του είδους μας.
Κι όμως. Ξεχάστε αυτά που λένε ότι μόνος γεννιέσαι και μόνος πεθαίνεις. Γεννιόμαστε όλοι σε αγκαλιές, και αγκαλιές μας ανατρέφουν. Σε αγκαλιές περνάμε την ζωή μας, και αν είμαστε τυχεροί, σε αγκαλιές πεθαίνουμε. Ο μύθος ότι ο άνθρωπος είναι μόνος, έχει έλεγχο στην ζωή του, είναι υπεύθυνος και λογοδοτεί μόνο για τον ίδιο, είναι ένας όμορφα διατυπωμένος δυτικός μύθος.
Στην δημιουργία αυτού του μύθου, φιλοσοφίες, θρησκείες και ψυχολογίες, αθροίζουν το δυναμικό τους, για να επιβεβαιώσουν το αληθές του,αποκομίζοντας η κάθε μία από αυτές, ιδιαίτερο όφελος από την μοναχική λειτουργία των ανθρώπων, σε κάθε επίπεδο, τόσο όταν το άλογο τρέχει, όσο και όταν κουραστεί ή και γονατίσει.
Ο άνθρωπος που φορά την δυτική σκέψη, αφού άντεξε να σκοτώσει ο Πιλάτος τόσα νεογέννητα, αντέχει να μάθει ότι σκοτώθηκαν τόσα παιδιά στο Πακιστάν.
Ο άνθρωπος που άντεξε να ακούσει παραμύθι για το κοριτσάκι με τα σπίρτα, μπορεί να αντέξει και την παιδική εργασία, την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, την φτώχεια και την ανέχεια.
Ο άνθρωπος που έμαθε να μιλά για δίκιο, ελευθερία, δικαιοσύνη –χωρίς να τα ζει καθημερινά, έχει εκπαιδευτεί να ζει χωρίς αυτά, και ταυτόχρονα να τα ζητά με τρόπους που δεν θα τα αποκτήσει.
Έτσι, κάθε τέτοιες μέρες, είτε με αφορμή τα Χριστούγεννα, είτε την Πρωτοχρονιά, σε όλον τον δυτικό κόσμο καλούμαστε για έναν απολογισμό, να αναλογιστούμε τον χρόνο και τις επιτεύξεις μας –και μέσα από έναν εξίσου ατομικό τρόπο, να σχεδιάσουμε και να ελπίσουμε στην αλλαγή.
Ακόμα και αν κατανοήσουμε ότι αυτό είναι καθημερινό έργο μας, και όχι εθιμοτυπική διαδικασία που συμπίπτει με το τέλος του ημερολογιακού έτους, ακόμα και έτσι, η σκέψη μας, βαθιά ποτισμένη και γαλουχημένη από την κουλτούρα μας, πάλι στο άτομο θα αποδώσει την ευθύνη και για όσα έκανε και για όσα θα κάνει. Και δεν θα κάνει τίποτα, πέρα από όσα ήδη κάνει.
Διότι, για να κάνεις κάτι, πρέπει ήδη να "είσαι", τότε το κάνεις.  Όχι με την εσωτερική απόσταση του «θέλω/πρέπει να κάνω» και «θέλω/πρέπει να γίνω» -για να είμαι. Νόμος.
Νόμος που δεν βοηθιέται και από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας. Ζώντας έναν εαυτό που κρίνει τον εαυτό του, κάτι σαν εσωτερικό διχασμό, με τον παρατηρητή εαυτό να κρίνει τον παρατηρούμενο, ενώ είναι ένας και το αυτό κι ο ίδιος.
Και μιλάμε για αλλαγή. Και ζητάμε αλλαγή. Κάθε τέλος του έτους το ζητάμε περισσότερο, είναι σαν να χτυπά βιολογικό ρολόι Χρόνου. Να προλάβουμε να ζήσουμε όσα θέλουμε. Και ξανά και ξανά, κάθε χρόνο. Και όσο περνούν τα χρόνια, καταλαβαίνουμε ότι η αξία δεν είναι σε αυτά που νομίζαμε, μα είναι αργά, έχουμε ξεμακρύνει από τις οδούς που θα ζούσαμε όσα από καρδιάς επιθυμούμε.
Έτσι, μέρες που είναι, είτε μπούμε στο πνεύμα των Χριστουγέννων είτε στης Πρωτοχρονιάς, με τον έναν τρόπο ή τον άλλον -άλλοτε ευχόμενοι τα καλύτερα και άλλοτε γκρινιάζοντας για τα χειρότερα, τον μοναχικό δυτικό εαυτό μας κραυγάζουμε, αυτόν ζούμε, και αυτόν άγουμε να περάσει αλώβητος των μεγάλων ερωτημάτων που μας θέτουμε, από την διελκυστίνδα των εορτών.
Ανέφερα τις προάλλες ότι θα φέρω μύθους για τις γιορτές αυτού του καιρού, έχω κάποιες πρόχειρες που ξεχωρίζω, ίσως γιατί με αυτές μεγάλωσα –αν και μεταξύ μας τις ανάγνωσα μεγαλύτερη.
Μα έζησα και μεγάλωσα σε ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον. Που με έμαθε να υπάρχω με συγκεκριμένο τρόπο. Που όρισε τα όρια των ερωτημάτων μου. Που μου πρόσφερε γνώσεις και εμπειρία, συγκεκριμένες. Και μόνο αυτή η επίγνωση, με κάνει εγκρατή σε δηλώσεις.
Δεν χρειάζεται να δηλώνουμε συνεχώς και να συγκρινόμαστε με ονομαστικές αξίες -που έχουμε δεν έχουμε -αλλά τις "έχουμε" για να κρίνουμε, να συγκρίνουμε και να κατακρίνουμε.
Η ζωή του καθενός, με όσα κάνει, γράφει ιστορίες που φαίνονται. Μερικές φορές μοιάζει με τους μύθους μας, μερικές φορές ξεφεύγει και έχει κι άλλα στοιχεία, δικά της, πιο προσωπικά, πιο ιδιαίτερα. Αυτά τα πιο προσωπικά, που έχουν αναφορά σε εμάς και τους άλλους, κι όχι στις εικόνες που έχουμε και λειτουργούμε για εμάς και τους άλλους, όταν αυτά επικοινωνούμε, ίσως ξεφύγουμε και από τους μύθους που συλλογικά και ατομικά, είμαστε προδιαγεγραμμένοι να ζήσουμε. Όχι καμωνόμενοι ότι είμαστε Ινδιάνοι ή ότι λειτουργούμε το Ζεν. Γιατί ούτε κι αυτό είμαστε, αν ήμασταν άλλα θα λέγαμε τώρα. Ούτε με αναφορές στο παρελθόν από σοφούς και σοφίες.
Η ζωή είναι απλή και η αλλαγή που λέμε ότι θέλουμε επίσης.Ένα κλικ είναι στην σκέψη, μόνο ένα. Για αρχή ας ξανασκεφτούμε την δοξασία της δυτικής σκέψης ότι "μόνος γεννιέσαι μόνος πεθαίνεις". Ακόμα και ο δυτικός Χριστός, δεν ήταν μόνος. Και γονείς είχε και απ΄ όλα είχε, από την γέννηση μέχρι το τέλος του. Και όχι μόνο αυτό, έχει όλους εμάς στις επαναλήψεις και της γέννησης και του θανάτου του. Και παρότι, το κάνουμε, και είμαστε κάθε χρόνο λίγο ή πολύ εκεί, για να μάθουμε μέσω έθους ότι ο άνθρωπος δεν είναι ποτέ μόνος, εμείς ακόμα κι αυτό το έθιμο, το χρησιμοποιούμε για ατομικούς λογισμούς και υπολογισμούς, αν σαν άτομα καταφέραμε όσα θέλαμε, και τι πρέπει να κάνουμε για να αποκτήσουμε όσα θέλουμε για να τα ζήσουμε.
Γκρινιάξουμε δεν γκρινιάξουμε, φιληθούμε δεν φιληθούμε κάτω από γκι, δικά μας είναι τα έθιμα, και εμάς θα επαναλαμβάνουν, δεν φταίνε τα έθιμα, δεν φταίνε οι γιορτές. Δεν φταίει κανείς –ούτε η δυτική σκέψη. Κανείς δεν μας αναγκάζει για τίποτα. Και η επίγνωση αυτή, θαρρώ είναι κάτι.
Από εκεί και πέρα, σαν έρθει η στιγμή, κι εγώ όπως όλοι, θα ευχηθώ σε όλους μια όμορφη χρονιά, γιατί θέλω να με ακούσω να το λέω, και σε μένα και στους άλλους. Γιατί ζω σε αγκαλιές και μου αρέσει, δεν είμαι μόνη, ανήκω και είμαι μέλος του ανθρώπινου είδους, και κατανοώ πως όταν "είμαι" όσα θέλω να ζήσω, τότε θα αξιωθώ να τα ζήσω. Δεν θα μου τα φέρει κανένας από μηχανής θεός, μήτε ένας Αγιο-Βασίλης, μια τύχη και ένα σύμπαν. Τμήμα του σύμπαντος κι εγώ, συνομολογώ -και κατά κάποιο τρόπο συνειδητά συνωμοτώ, σε ό,τι είμαι και είμαστε στο σύμπαν.
Στην συνέχεια δίνω τους συνδέσμους που αντιπροσωπεύουν το κεντρικό διακύβευμα των ημερών, κατά την δυτική σκέψη. Καλή εσωτερική διαδικασία. Δικές μας οι γιορτές, δικά μας και τα χρόνια. "Να μας έχει ο θεός γερούς" που 'λεγε κι ο Νιόνιος, πάντα να ανταμώνουμε και να γιορταζόμαστε, σε όλες τις μεριές του πλανήτη. Και σαν κατανοήσουμε ότι εξίσου σημαντικά με τα γραμμένα της ανατολικής και δυτικής σκέψης είναι και τα άγραφα, τότε  κάτι θα βγει. Για την ώρα δίνω κάποια από τα γραμμένα (*). Γιατί αυτά κάνουν κουμάντο στο κεφάλι μας, και καλοδεχούμενη είναι τούτη η συνειδητή πρόσθετη γνώση ότι και αυτές τις μέρες, τις "ιστορίες μας" λειτουργούμε. 
Καλές γιορτές!
  Σταυρούλα .Πανοπούλου 19.12.2014


(*) Οι «ιστορίες μας» για τις γιορτές μας.
i. Τσαρλς Ντίκενς, Χριστουγεννιάτικη ιστορία
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/prose/charles_dickens_christmas_tales.htm 
ii. Disnay, A Christmas Carol   http://www.imdb.com/title/tt1067106/ 
iii. It’s a wonderful Life   http://www.imdb.com/title/tt0038650/    
iv. Ο Γκράμσι για την Πρωτοχρονιά   http://rnbnet.gr/details.php?id=11517     
v. New Year - Quino  http://donkihotes.gr/wp-content/uploads/2014/01/mafalda.jpg


________________
Εικόνα από http://gambar.web.id/preview/694/1920x1200/33.html